Nu de tijd om fruitbomen aan te planten, vanaf half november, eraan begint te komen is het verstandig om eens goed naar je tuinontwerp te gaan kijken. Waar heb je fruitbomen gepland en hoeveel ruimte is daarvoor nodig? Je kan op twee manieren te werk gaan. Je kan je tuin indelen met bomen en struiken en dan de boom of struik erbij zoeken die op de plek past of je maakt in je ontwerp eerst de hoofdstructuur van bomen en struiken en past de rest daar op aan.
Belangrijk om te weten is hoe groot de boom of struik uiteindelijk wordt die je wil gebruiken en hoeveel werk je in het onderhoud van de boom wil steken.
Om erachter te komen hoe groot je boom wordt, moet je eerst weten welke soort onderstam er is gebruikt door de kweker. Deze onderstam bepaald uiteindelijk de grootte van de kroon, en niet zoals vaak wordt aangenomen de hoogte van de boom! Deze verwarring is ontstaan door de namen die we aan de bomen hebben gegeven, namelijk laag-, half- en hoogstam. De kweker ‘maakt’ deze hoogteverschillen door op een bepaalde stamhoogte de kroon te laten ontstaan. Je zou het ook als volgt kunnen omschrijven: er zijn ‘zwak-, matig- en sterkgroeiende onderstammen.
Je zal zelf moeten bepalen wat er op de plek die je hebt bedacht past en welke sfeer je uiteindelijk wil creëren. Is de plek geschikt voor een grote boom, begin dan met selecteren welk soort je wil. Een appelboom wordt uiteindelijk breder als bijvoorbeeld een perenboom. Kies je voor een appelboom, kijk dan wat voor soort appel je wil. Je hebt handappels, moesappels, bewaarappels en keukenappels en dan ook nog in verschillende oogstperiodes. Zodra je dit hebt bepaald kan je een ras gaan selecteren die je aanspreekt. Als laatste moet je nog de bestuiving nagaan anders komen er helemaal geen appels. Dit is allemaal best wel wat werk, maar bedenk dat zo’n appelboom er wel de komende 80 jaar staat. En 80 jaar wachten op een appel of een appel eten die eigenlijk niet zo lekker is……
Nu je weet welk ras je wilt kun je gaan kijken wat voor groeier het is. Als je bijvoorbeeld voor een ‘Bramley’s Seedling’ hebt gekozen omdat je vaak appelmoes eet, dan krijgt deze op een sterk groeiende onderstam uiteindelijk een kroon van 12 meter breed. Is dit ook voor jou plek te groot, kies dan voor een matig groeiende onderstam. De kroon wordt dan uiteindelijk kleiner. Dan is het nog belangrijk om te kijken welke stam hoogte je wil. Als je onder de boom door wil lopen, dieren hebt of met de grasmaaier eronder door wil dan kies je voor een stamlengte van 1,80 meter of hoger. Het plukken wordt dan een uitdaging en lukt niet meer zonder ladder. Wil je een kortere stam omdat je dat mooier vind of omdat je zittend wel onder de boom door wil kijken maar staand niet, dan kies je voor een boom met stamlengte vanaf 1,20 meter tot 1,70 meter. Wil je juist het zicht beperken of makkelijker plukken kies dan voor een laagstam of struikvorm. Voor de bestuiving moet er bijvoorbeeld een ‘Beauty of Bath’ of ‘Lunterse Pippeling’ in de buurt staan.
| Boomvorm | Onderstam klei | Onderstam zand | Doorsnede kroon | Hoogte stam |
| Spil | zwak | matig | – | tot 3 meter |
| Struik | alles | matig tot sterk | 2 tot 10 meter | 0,1 meter |
| Laagstam | zwak | matig | 3-4 meter | tot 0,6 meter |
| Halfstam | zwak of matig | matig of sterk | 6-8 meter | 1,20 tot 1,70 meter |
| Hoogstam | matig of sterk | sterk | 8-10 meter | 1,80 tot 2,25 meter |
Met een spil heb je geen kroon. Deze vorm is heel geschikt om een haag mee te maken. Nadeel is dat je veel snoeiwerk hebt en dat de zwakgroeiende onderstam een ziekte gevoelige boom creëert. Er zijn tegenwoordig ook zogenaamde ‘kolomboompjes’ te koop, welke zonder snoeien heel smal blijven.
Ook het werk wat je aan de boom gaat krijgen is belangrijk om mee te nemen in je keuze. Als je geen werk aan je bomen wil hebben, kies dan voor rassen die na de vormsnoei weinig onderhoud nodig hebben. Of misschien vind je het juist leuk om veel met je bomen bezig te zijn. Dan kan je ook nog leivormen overwegen.
Zoals je ziet is de aankoop van een fruitboom wel iets om over na te denken. Als je dit niet doet heb je kans vroeg of laat tegen problemen aan te lopen. Dit is jammer en bij goed voorwerk ook niet nodig. Daarnaast is het ook heel leuk om je te verdiepen in het fruit wat je in je tuin wil gaan zetten.
